قوانین شطرنج فیده

متن كامل و رسمى

قوانین شطرنج فیده شامل بازى زنده شطرنج ]بازى بر روى صفحه [ است. این قوانین در هفتاد و یكمین كنگره فیده در نوامبر2000 در استانبول (تركیه) به تصویب رسیده است و از اول ژوئیه2001 جارى خواهد بود .متن انگلیسى این قوانین، متن معتبر اصلى شمرده مىشود. در متن انگلیسى، ضمیرهاى مذكر شامل ضمیرهاى مؤنث نیز هست.[متن فارسى از متن انگلیسى ترجمه شده است.]

مقدمه

این قوانین شطرنج نمى تواند همه موقعیتهاى محتمل را كه ممكن است در بازى پدید آید شامل شود و نیز نمى تواند تمام مسایل عملى را حل و فصل كند. در حالتهایى كه دقیقاً در مواد قوانین حاضر پیش بینى نشده باشد، مى توان با بررسى موقعیتهاى مشابهى كه در قوانین حاضر مورد بحث قرار گرفته است به تصمیم صحیح رسید. در قوانین شطرنج، فرض بر این است كه داوران از صلاحیت لازم، قضاوت درست و بی طرفى كامل برخوردارند. مقرراتى كه زیاده از حد جنبه تفصیلى یابد ممكن است اختیار قضاوت را از داور سلب كند و لذا مانع آن شود كه او با مراعات انصاف، منطق و عوامل خاص به حل مسایل بپردازد.

فیده همه شطرنجبازان و فدراسیونها را به پذیرش این نظر فرا مى خواند. هر فدراسیون عضو فیده مختار است كه مقررات تفصیلى ترى را به اجرا درآورد، مشروط به اینكه:

الف) به هیچ وجه با قوانین شطرنج رسمى فیده در تعارض نباشد؛

ب) به قلمرو همان فدراسیونها منحصر شود؛

ج) براى هیچ یك از رویاروییها] مچ ها [، مسابقات قهرمانى یا انتخابى تحت پوشش فیده، یا مسابقات عنوان گیرى درجه گیرى تحت پوشش فیده اعتبار نیابد.

مقررات بازى

ماده ۱: ماهیت و اهداف بازى شطرنج

۱ـ۱. بازى شطرنج بین دو حریف انجام مى شود كه مهره هاى خود را به نوبت بر یك صفحه مربع به نام صفحه شطرنج حركت مى دهند. بازیكنِ داراى مهره هاى سفید بازى را آغاز مى كند

“نوبت حركت” بازیكن موقعى است كه حركت حریف او انجام شده باشد.

۱-2 . هدف هر بازیكن قرار دادن شاه حریف در “معرض حمله” است به نحوى كه حریف هیچ حركت قانونى براى اجتناب از “گرفته شدن” شاه در حركت بعد نداشته باشد. بازیكنى كه موفق به این امر شود اصطلاحاً شاه حریف را “كیش و مات” كرده است و بازى را برده است. حریفی كه شاه او كیش و مات شده است بازى را باخته است.

۱-3 . اگر پوزیسیون طورى باشد كه هیچیك از دو بازیكن نتواند احتمالاً كیش و مات كند، بازى مساوى است

ماده ۲: پوزیسیون اولیه مهره ها در صفحه شطرنج

۱ـ۲. صفحه شطرنج یك شبكه ۸×8 از ۶۴ مربع مساوى است كه یك در میان میان به رنگ روشن و تیره هستند (مربعهاى “سفید” و مربعهاى “سیاه"). صفحه شطرنج بین دو بازیكن قرار مىگیرد، به نحوى كه آخرین مربع سمت راست هر بازیكن سفید باشد.

۲ـ۲. در ابتداى بازى، یكى از بازیكنان ۱۶ مهره به رنگ روشن (مهره هاى “سفید") دارد؛ بازیكن دیگر ۱۶ مهره به رنگ تیره (مهره هاى “سیاه” دارد).

این مهره ها عبارتند از:

یك شاه سفید

یك وزیر سفید

دو رخ سفید

دو فیل سفید

دو اسب سفید

هشت پیاده سفید

یك شاه سیاه

یك وزیر سیاه

دو رخ سیاه

دو فیل سیاه

دو اسب سیاه

هشت پیاده سیاه

۳ـ۲ . پوزیسیون اولیه مهره ها در صفحه شطرنج به صورت زیر است:

2-4 . هشت ستون عمودى مربعها را “ستون ” مى نامند. هشت ردیف افقى مربعها را “عرض” مىخوانند. خط مستقیمى كه از مربعهاى همرنگ بگذرد و محل تلاقى این مربعها را به هم وصل كند “قطر” نامیده مى شود.

ماده ۳: حركت مهره ها

3-1. مجاز نیست مهره اى را به مربعى حركت داد كه در اشغال مهره خودى است. اگر مهره اى به مربعى حركت كند كه در اشغال مهره حریف است، مهره حریف گرفته مى شود و از صفحه شطرنج خارج مى شود و این بخشى از همان حركت به حساب مى آید. در صورتى كه مهره اى بتواند طبق ماده هاى ۳ـ۲ تا ۳ـ۸ مهره اى را بگیرد، اصطلاحاً مىگویند آن مهره به مهره حریف حمله كرده است.

3-2 . فیل در قطرى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند.

۳ـ۳ . رخ در ستون یا عرضى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند.

۴ـ۳ . وزیر در ستون، عرض یا قطرى كه خودش در آن قرار گرفته است به هر مربعى مى تواند حركت كند.

۵ـ۳ . فیل یا رخ یا وزیر نمى تواند از روى مهره اى كه در مسیر حركتش قرار دارد عبور كند.

۶ـ۳ . اسب مى تواند به مربعهایى حركت كند كه نزدیكترین مربعها به مربع استقرار آن باشد ولى در یك عرض، ستون یا قطر واحد نباشد

۷ـ۳ . (الف) پیاده مى تواند رو به جلو و به مربع اشغال نشده اى كه بلافاصله در همان ستون در مقابل آن است حركت كند، (ب) یا پیاده در حركت نخست خود مى تواند همانند حالت الف حركت كند. یا آنكه دو مربع در همان ستون پیشروى كند، مشروط به اینكه هر دو مربع اشغال نشده باشند، (ج) یا پیاده مى تواند به مربع تحت اشغال مهره حریف كه به طور مورب در مقابل آن و در ستون مجاور باشد حركت كند و آن مهره را بگیرد. (د) اگر یك پیاده حریف در یك حركت دو مربع از مربع اولیه اش پیشروى كرده باشد، پیاده اى كه به مربع عبور این پیاده حریف حمله كرده است مى تواند پیاده حریف را بگیرد، طورى كه انگار آن پیاده حریف فقط یك مربع حركت كرده است. این گرفتن را فقط در حركت بعد از این پیشروى مى توان انجام داد و آن را گرفتن “آن پاسان “] در حین عبور[ مى نامند. (ه) وقتى پیاده اى به دورترین عرض نسبت به موقعیت اولیه اش برسد باید به عنوان بخشى از همان حركت آن را با وزیر، رخ، فیل یا اسب همرنگ آن پیاده عوض كرد. حق انتخاب بازیكن منحصر به مهره هایى نیست كه قبلاً گرفته شده باشند. این تعویض پیاده با مهره دیگر را ” ترفیع ” مى نامند و اثر مهره جدید آنى است.

۸ـ۳ . (الف) شاه مى تواند به دو صورت مختلف حركت كند، با:

…